26 november 2017
Door Marijke de Val
Daeldersplak is een kunstwerkplaats in ‘de oude school’ in Drogeham. Betty Vogels en Karel Eringa zijn initiatiefnemers en eigenaren. Zij verzorgen er met medewerkers dagbesteding voor volwassen mensen met een verstandelijke beperking. In het atelier leren mensen onder begeleiding werken met klei en glazuur, schilderen en tekenen, en werken met taal. Betty vertelt over hoe kunstenaars hun gedichten maken.
Wij houden van woorden
“Het begint er mee dat Karel en ik erg van taal, gedichten, songteksten, filmteksten, literatuur etcetera houden. Special Arts kwam in 2014 met dat geweldige dicht-erop-los-idee, ik heb de twee workshopdagen van Blindschelders en Raadsman toen met groot plezier gevolgd en ben ermee aan de slag gegaan op Daeldersplak. We dichten nu met zijn allen tegelijk, 3 tot 5 keer per jaar. Er staat een doosje ‘Mooie Woorden‘ in de kast waarmee we kunnen starten.
De meeste kunstenaars hadden voordat ze op de werkplaats kwamen geen ervaring met dichten. Ze vinden het ook best moeilijk, maar er zijn er ook een paar bij die het dichten heel leuk vinden. Evelyn Kennedy dicht nu met regelmaat en vaker dan die 3 tot 5 keer per jaar, gewoon als ze een goeie gelegenheid of aanleiding ziet. Ze schrijft zelf daarover : ‘… dat je taal en passie kunt deelen.
Je kunt je hoofd leeg maaken, en gedichten ligt mij goed, je leert ervan…’.
Met Evelyn heb ik de afspraak dat ze mij altijd gedichten kan geven of mailen, ik heb een ‘Evelyn-mapje’. Ze houdt erg van voetbal en ze schreef spontaan over Cruijff, na het bericht van zijn dood.
Een legende leeft voort Voor altijt waar hij verblijft All is de wedstrijd verloren Je was tog geboren 14 was je nummer Ik draag dit nummer Voor altijt in men Voetbal hart voor jou voetbal hart Johan Cruijff
Sinterklaas-gedichten
We deden voor 2014 al wel wat aan taalontwikkeling maar niet op de manier waarop we nu werken. Voor Sinterklaas vroegen we wel iedereen om een gedicht te schrijven, maar we stelden geen eisen aan hoe dit tot stand kwam. We hebben wel altijd een heel open cultuur op Daeldersplak gehad, waar alles bespreekbaar is. Gesprekken gaan net zo makkelijk over taal en betekenis als over andere onderwerpen. We vragen deelnemers nu zelf te schrijven als zij dat kunnen, bijvoorbeeld afscheidsbriefjes aan stagiaires. Eventueel schrijven we als begeleiders dat wat iemand wil zeggen, voor hen op. We houden erg van al die verschillende handschriften, en manieren van uitdrukken. Ik reken dit tot een belangrijke bron van taalontwikkeling.
Het 10-stappenplan op een A-viertje
We volgen de 10-stappen methode van het Gedichtenlaboratorium. Ik heb ze op een A4tje geschreven, voor iedere deelnemer die de stappen erbij wil hebben. We beginnen centraal, met uitleg over het thema en brainstormen.
We zorgen dat de begeleiders goed verdeeld zijn over degenen die ondersteuning nodig hebben. De mensen die zelfstandig verder kunnen zoeken een plekje in het gebouw uit de groep. Tussendoor houden we verscheidene voorleesrondes en aan het eind leest ieder zijn gedicht voor en krijgt dan altijd weer spontaan applaus. Er zijn twee deelnemers die bijna niet praten of schrijven. Zij tekenen of schrijven tekst over of krabbelen, soms lukt het een paar woorden uit hun mond op te vangen. Ook zij presenteren hun werk na afloop.
Dichten kan je over de gekste onderwerpen
We grijpen de thema’s van Special Arts aan, ook tussendoortjes als ‘met zingen is de liefde begonnen’. Soms grijpen we een gelegenheid aan, bijvoorbeeld het thema ‘Baby’ toen een stagiaire bevallen was, of ‘wat wil je zeggen of geven?’, toen er een deelnemer/ kunstenaar in het ziekenhuis lag. Daar maken we dan een boekje of cadeautje van. Afgelopen zomer was het thema van de kunstroute in onze gemeente ‘Under my skin’. Daarvoor hebben we gedichten geschreven die weer als bron golden voor het maken van kunstwerken.
Aan Het Andere Gedicht 2014 van Special Arts hebben we enthousiast meegedaan. Er kwamen maar liefst acht gedichten en twee tekeningen van onze kunstenaars in de bundel Dag taart op de tafel. We zijn met zijn allen naar het poëziefeest in Theater De Flint geweest voor de prijsuitreikingen. Dat was een leuk en feestelijk uitje!
Onderhuids
Elk voorgesteld thema wordt welwillend begroet door de deelnemers. Soms is het moeilijk om op gang te komen, maar brainstormen geeft bijna iedereen wel inspiratie. Bij Under my skin kwam voor het eerst teleurstelling, frustratie en chagrijn in de gedichten. Dat had te maken met een vertaling naar ‘onderhuids’ – gevoelens die je wel hebt maar die je meestal voor je houdt. We hebben ook nu weer veel gedichten ingezonden voor Het Andere Gedicht met het thema ‘Onderweg’. Daar zitten ook een paar rouwgedichten tussen van kunstenaars die vrij recent iemand verloren hebben en gedichten die dankbaarheid betuigen aan ouders voor hun inzet en zorg. Deze kunstenaars vatten ‘onderweg’ op als onderweg zijn op het levenspad… Dat hebben zij zelf zo bedacht en dat vind ik erg mooi.
Een nieuwe Daeldersplak-gedichtenbundel
We werken aan een eigen bundel, in de gangen van de werkplaats hangen alle gedichten aan de muur die we de laatste 3 jaar gemaakt hebben. Bezoekers van Daeldersplak wordt gevraagd om drie gedichten – gedichten die hen raken – uit te kiezen. We vragen een stembriefje in te vullen en in de stembus te doen.
Het ophangen en laten kiezen helpt om mensen aan het lezen te krijgen! Komend voorjaar bekijken we de uitslag die we laten meetellen. Er komen ook tekeningen bij. Het wordt laagdrempelig en tamelijk goedkoop geproduceerd, de vorige bundel kostte 3 euro. Tenzij zich iemand anders zich meldt ga ik het in elkaar zetten.
Waarschijnlijk laten we het drukken bij de fijne collega’s van dagbesteding-drukkerij De Pastorie uit Kootstertille. De titel van de bundel zal er in een later stadium vanzelf wel uitrollen. We betalen het boekje uit eigen zak en daarna is het te koop op Daeldersplak.
Als we ergens ‘staan’, zoals bijvoorbeeld op de Art Brut Biënnale nemen we mooie
eigen materialen van de kunstenaars, zoals zo’n bundel, altijd mee.”
Dit blog is oorspronkelijk gepubliceerd op het kennisplatform van Special Arts.